توصیف و تحلیل افزوده ها در زبان فارسی معاصر: رویکردی نحوی و کلامی

از آنجا که زبان مثل هر پدیده ی دیگری همواره در حال تغییر و تحول می باشد، لاجرم مقوله های دستوری آن نیز باید همسو با تغییرات موردنظر بازنگری شوند. یکی از مقوله های مهم دستوری که جای تحقیق جدی و همه جانبه دارد مقوله ی ’افزوده‘ است. افزوده یکی ازعناصر ساختمانی بند محسوب می شود که می تواند به صورت عبارت حرف اضافه ای، گروه اسمی، قید و همچنین بندهای ساده ظاهر شود. موضوع افزوده بحثی است که هم نظریه های صورت گرا و مشخصاً برنامه ی کمینه گرا (چامسکی 1995، ردفورد2004 و هگمن 2006) و هم نظریه های نقش گرا (همچون دستور نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسون2004) به آن پرداخته اند. اما تحلیل صورت گرایان از افزوده یکسان نیست (مشخصاً گروهی از زبان شناسان افزوده ها را درجایگاه خواهر′ x(فرافکن میانه) و ذیلx′ و متمم را خواهر x (هسته) و ذیل ′x قرار می دهند و گروهی دیگر آن ها را به منزله ی خواهر و افزوده شده به فرافکن بیشینه صورت بندی می نمایند) و هم مصادیق افزوده در رویکرد نقش گرا در برابر صورت گرا همانند نیست(مشخصاً نقش گرایان تقسیم بندی بسیار مفصلی از افزوده ها پیشنهاد کرده اند). در کنار نظریه های صورت گرای یادشده، نظریه ی صورت گرای تعاملی ارنست (2002) نیز وجود دارد که به تعامل میان اصول نحوی از یک سو و ویژگی های معنایی از سوی دیگر قائل است. در این دیدگاه هم محدوده ی توزیعی وسیعی برای طبقات بزرگ افزوده و هم جزئیات درونی آنها از طریق ترکیب ویژگی¬های معنایی واژگانی و قواعد ترکیبی شکل می¬گیرد. اصول نحوی مسئول بنا کردن محدوده¬های اولیه¬ای از جایگاه¬های ممکن برای افزوده¬ها در زبان ها می¬باشد بدین ترتیب شالوده ی نظری رساله ی حاضر بر دو قسمت رویکرد نقش گرای ( هلیدی و متیسون 2004) و دیگر رویکرد صورت گرای که خود متشکل از دو رویکرد صورت گرای محض (برنامه ی کمینه گرای ردفورد 2004 و هگمن6 200 ) و رویکرد صورت گرای تعاملی ( ارنست 2002 ) است، می باشد .این پژوهش ابتدا قصد دسته بندی، توصیف و تحلیل افزوده های زبان فارسی را در چارچوب های مطرح دارد، سپس قصد دارد تحلیل های موجود از آن ها را با توجه به داده های زبان فارسی مورد ارزیابی و نقد قرار دهد. نهایتاً انتظار می رود این رساله هم دستاورد نظری داشته باشد و هم دستاورد توصیفی- تحلیلی وکاربردی. روش انجام این پژوهش توصیفی– تحلیلی می باشد. پیکره ی مورد بررسی این پژوهش بر گرفته از سه رمان سووشون اثر سیمین دانشور، شما که غریبه نیستید اثر هوشنگ مرادی کرمانی و عادت می کنیم اثر زویا پیرزاد است. پیکره ی مورد نظر شامل بیش از هزار جمله می باشد، که بطور مساوی از هر منبع گرفته شده است. تحلیل نمونه هایی از این داده ها در هر یک از چارچوب ها بطور جداگانه در فصل چهارم و کل پیکره ی زبانی مورد بررسی در بخش پیوست رساله ی حاضر ارائه گردیده است. بطورکلی تحلیل ارائه شده در این رساله داده بنیاد است تا نظریه بنیاد. در واقع نگارنده بر این باور است که نه نگرشی صرفاً صورت گرایانه و نه نگرشی مطلقاً نقش گرایانه به زبان هیچ یک نمی توانند تمامی واقعیت موجود را درباره ی زبان و ساز و کار آن روشن نماید. اگرچه هر کدام از رویکردهای صورت گرا و نقش گرا به صورت جداگانه مبانی نظری، مفاهیم و راهکارهای مؤثری را در راستای تدوین دستور جامع یک زبان ارائه می نمایند که در تحلیل و توصیف آن دستور از جمله دستور زبان فارسی نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد، باوجود این هیچ یک از نظریه های مطرح شده در بحث افزوده ها به تنهایی برای تبیین داده های زبان فارسی کارآمد نمی باشند، یعنی در کنار ساختار و صورت زبان بایستی معنا، نقش کارکردی و ویژگی های رده شناختی آن در نظر گرفته شود. به باور این نگارنده، نظریه ی صورت گرایی تعاملی ارنست پذیرفتنی تر از نظریه های نقش گرایی هلیدی و متیسون و صورت گرایی محضِ ردفورد و هگمن درباره ی جایگاه و نحوه ی توزیع افزوده ها می باشد. در نظریه ی حاضر خوانش معنایی افزوده ها در رابطه با چینش نحوی آن ها قابل توجیه است. بدین معنی که نظریه ی سیطره بنیاد در کنار نظریه ی پارامتری شده می توانند جایگاه توزیع افزوده ها را معین نمایند. این رویکرد با استفاده از دستاورد های نظری دو رویکرد دیگر و با توجه به ویژگی های رده شناختی زبان ها قادر به پاسخگویی کاستی های موجود در رویکردهای صرفاً صوری یا معنایی در رابطه با مقوله ی افزوده می باشد. پس به زعم نگارنده، دیدگاهی که بتواند تعاملی میان معنا و نحو برقرار سازد و دستاورد های آن قادر به توجیه تنوعات بینازبانی باشد از کارآیی بیشتری برخوردار است و می تواند از کفایت تبیینی برخوردار باشد